Τι είναι ΔΕΠ-Υ;
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) είναι μία διαταραχή που συνήθως πρωτοεμφανίζεται στη νηπιακή ηλικία μεταξύ 3-5 ετών. Μερικά παιδιά αναπτύσσουν αυτά τα χαρακτηριστικά συμπτώματα αργότερα και συγκεκριμένα κατά την έναρξη του δημοτικού σχολείου. Η κατάσταση αυτή παραμένει και κατά την εφηβεία ενώ μερικές φορές συνοδεύει το άτομο και στην ενήλικη ζωή. Η ΔΕΠ-Υ είναι μία χρονιά διαταραχή που δεν θεραπεύεται τελείως, αλλά το άτομο μαθαίνει να τη διαχειρίζεται.
Μελέτες οικογενειών ατόμων με ΔΕΠ-Υ, διδύμων και υιοθετημένων παιδιών, απέδειξαν τη γενετική βάση της διαταραχής και υψηλά ποσοστά κληρονομικότητας (50-75%). Σύμφωνα με τον National Attention Deficit Disorder Association των ΗΠΑ υπολογίζεται ότι περίπου 4-6% του γενικού πληθυσμού έχει ΔΕΠ-Υ και η αναλογία αγοριών-κοριτσιών είναι 9 προς 1.
Η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ γίνεται με διεπιστημονική ομάδα ειδικών σε συνεργασία με παιδοψυχίατρο ενώ η δυσλειτουργία πρέπει να είναι εμφανής σε δύο διαφορετικά περιβάλλοντα (σχολικό και οικογενειακό πλαίσιο). Η συλλογή πληροφοριών γίνεται από το παιδί, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
Η ΔΕΠ-Υ μπορεί να συνυπάρχει με άλλες δυσκολίες όπως:
Συναισθηματικές δυσκολίες (αισθήματα άγχους, ανασφάλειας, αποτυχίας, χαμηλής αυτοεκτίμησης, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, επιθετική-αντικοινωνική συμπεριφορά, διαταραχές διάθεσης και αγχώδεις διαταραχές σε ποσοστό (20-25%) καθώς και
Μαθησιακές δυσκολίες της ανάγνωσης, του γραπτού λόγου και των αριθμητικών δεξιοτήτων.
Το ποσοστό των παιδιών με ΔΕΠ-Υ που εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες είναι υψηλό (50-70%) και ειδικές μαθησιακές δυσλεκτικού τύπου (30%). Ένα στα 3 παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες και συγκεκριμένα (8-39%) δυσκολίες στην ανάγνωση, 12-27% δυσκολίες στα μαθηματικά και 63% διαταραχές στη γραπτή έκφραση.
Η σχολική αποτυχία και η συχνή απόρριψη από το περιβάλλον δημιουργούν συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά τα οποία καλούνται οι δικοί να αντιμετωπίσουν.
Συμβουλές προς τους γονείς
Μάθετε να αναγνωρίζετε τα «Σημάδια Κινδύνου» που εμφανίζονται όταν η αισθητηριακή υπερφόρτωση από το περιβάλλον και τις σχολικές υποχρεώσεις επιδεινώνουν τη συμπεριφορά του παιδιού. Παρέμβετε έγκαιρα για να αποφορτίζεται την ένταση και να βοηθήσετε το παιδί να ξανά-οργανώσει τη συμπεριφορά του.
Οι γονείς θα πρέπει να επιδεικνύουν κατανόηση και να αποφεύγουν την υπερφόρτωση του παιδιού με οδηγίες και παρατηρήσεις. Το παιδί με ΔΕΠ-Υ επεξεργάζεται συνήθως μόνο το 30% όσων ακούει. Σιγουρευτείτε ότι έχει κατανοήσει τι πρέπει να κάνει. Δώστε στα παιδιά να καταλάβουν ότι η ακρίβεια είναι πιο σημαντική από την ταχύτητα. Δεν έχει δομήσει την έννοια του χρόνου και αποσπάται εύκολα.
Χρησιμοποιήστε ένα ρολόι τοίχου ή μία κλεψύδρα για να εξηγήσετε στα παιδιά πόσο χρόνο πρέπει να ασχοληθούν με μία εργασία. Εξηγήστε με σαφήνεια τις προσδοκίες σας για μία δραστηριότητα και φροντίστε να είναι ρεαλιστικές.
Το παιδί με ΔΕΠ-Υ έχει ανάγκη τον έπαινο και την ενθάρρυνση πολύ περισσότερο από το μέσο παιδί. Ο έπαινος και η ενθάρρυνση πρέπει να παρέχονται άμεσα και συχνά και να υπερισχύουν των παρατηρήσεων και των επιπλήξεων. Παιδιά με τέτοιες δυσκολίες ανταποκρίνονται καλύτερα σε άτομα με τα οποία έχουν συναισθηματικούς δεσμούς παρά σε εκείνα που παρέχουν μόνο κίνητρα ή τιμωρίες.
Όταν οι γονείς κατανοήσουν ότι πολλές από τις ενοχλητικές μορφές συμπεριφοράς του παιδιού με ΔΕΠ-Υ δεν εκφράζουν σκοπιμότητα, αλλά αδυναμία η οποία πηγάζει από αντικειμενικές δυσκολίες που του προκαλεί η διαταραχή, μειώνεται το επίπεδο θυμού και επιθετικότητας στη μεταξύ τους επικοινωνία.
Είναι πολύ σημαντική η αποδοχή του προβλήματος
Η πίεση και η τιμωρία δεν μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα
Καλά δομημένο πρόγραμμα
Εξατομικευμένη διδασκαλια
Διαρκής θετική ενίσχυση
Θεραπευτική παρέμβαση
Η ΔΕΠ-Υ χαρακτηρίζεται από τρία βασικά συμπτώματα:
ΑΠΡΟΣΕΞΙΑ
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν τις σχολικές εργασίες οι άλλες δραστηριότητες, εμφανίζουν δυσκολίες συγκέντρωσης και διασπάται η προσοχή τους πολύ εύκολα με οποιοδήποτε ερέθισμα. Δείχνουν σαν να μην ακούν όταν τους απευθύνεται ο λόγος, κάνουν λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, δυσκολεύονται να διατηρήσουν την προσοχή τους αρκετή ώρα, να ακολουθήσουν οδηγίες, να οργανώσουν δραστηριότητες και αποφεύγουν οτιδήποτε απαιτεί παρατεταμένη πνευματική προσπάθεια. Ξεχνούν εύκολα και χάνουν συχνά τα πράγματά τους.
ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ βρίσκονται σε μία διαρκή κίνηση και έχουν δυσκολίες προσαρμογής ακόμα και όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν. Στο σχολείο δυσκολεύονται να παραμείνουν στη θέση τους στο θρανίο για αρκετή ώρα. Ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού κινούν νευρικά τα χέρια ή τα πόδια τους όταν κάθονται ή ακόμα στριφογυρίζουν στη θέση τους. Επίσης, έχουν δυσκολία να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, μιλούν υπερβολικά και συχνά διακόπτουν τους άλλους ομιλητές.
ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να περιμένουν στη σειρά τους, απαντούσε συνήθως απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση, ενώ διακόπτουν ή ενοχλούν τους άλλους με τη συμπεριφορά τους. Εμφανίζουν δυσκολίες στην τήρηση κανόνων, δεν υπάρχουν σε εντολές ενώ μερικές φορές δεν αντιλαμβάνονται την αίσθηση του κινδύνου. Αυτές οι συμπεριφορές δυσκολεύουν τα παιδιά στην παρακολούθηση των μαθημάτων και στη σχέση τους με τους δασκάλους. Τις περισσότερες φορές η συμπεριφορά τους είναι απρόβλεπτη, έχουν δυσκολία στη σύναψη φιλίας και πολλές φορές απορρίπτονται από τους συνομηλίκους τους. Επίσης, έχουν δυσκολίες επικοινωνίας και προσαρμογής σε νέες καταστάσεις τόσο στο οικογενειακό όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ καθώς και τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεκτικού τύπου) εμφανίζουν δυσκολίες στη μνήμη εργασίας και την ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών. Μνήμη εργασίας είναι η ικανότητα του ατόμου να οργανώνει, να επεξεργάζεται και να συγκρατεί πληροφορίες στο μυαλό του για σύντομο χρονικό διάστημα με σκοπό την άμεση χρήση.
Tαχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών είναι η δυσκολία των παιδιών με ΔΕΠ-Υ να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους ή να επεξεργαστούν νέες πληροφορίες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Χρειάζονται περισσότερο χρόνο από τους συνομηλίκους τους να απαντήσουν σε κάποια ερώτηση και οι εργασίες που τους ανατίθενται θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στην ταχύτητα επεξεργασίας του εκάστοτε μαθητή. Αυτό έχει επιπτώσεις:
Στην ακουστική και γλωσσική επεξεργασία (αναγνωστική κατανόηση, γραπτη έκφραση, λεξιλόγιο)
Στην οπτικοχωρική επεξεργασία (μαθηματικά, φυσικές επιστήμες)
Πώς αντιμετωπίζεται η ΔΕΠ-Υ;
Στις γραμμές έκφρασης η αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ χρήζει πολυεπίπεδης θεραπευτικής παρέμβασης και εμπλέκει πολλούς ειδικούς. Η καλή πρόγνωση της ΔΕΠ-Υ εξαρτάται από την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωσή της και την πρώιμη παρέμβαση σε πολύ μικρή ηλικία. Η σωστή αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ προϋποθέτει:
Ενημέρωση και εκπαίδευση γονέων σχετικά με τη ΔΕΠ-Υ ώστε να αναγνωριστεί η αδυναμία του παιδιού να ελέγξει τη συμπεριφορά του.
Ατομική θεραπεία του παιδιού με συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις και τεχνικές θετικής ενίσχυσης.
Ειδική αγωγή για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών του.
Συνεργασία με το σχολείο για την πρόληψη και διαχείριση της συμπεριφοράς και της σχολικής υποεπίδοσης με τη χρήση κατάλληλων στρατηγικών και ταυτόχρονη παροχή εξωτερικών ενισχυτικών, υπό την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών.
Συμβουλευτική γονέων. Ο ρόλος των γονέων είναι καθοριστικός στην επιτυχία των προγραμμάτων παρέμβασης.
Σε ορισμένες περιπτώσεις και ως μέρος της θεραπευτικής παρέμβασης χορηγείται φαρμακευτική αγωγή εφόσον κριθεί απαραίτητο.
